Alles wat hij ooit heeft ondernomen in zijn leven is mislukt.
En toch wordt Ernest Shackleton in Engeland gezien als de beste leider ooit. Terwijl hij geen enkel doel heeft gehaald. Zijn school niet eens heeft afgemaakt. Vanwege zwakke gezondheid tijdens een poolexpeditie door de kapitein vroegtijdig is teruggestuurd. En zijn eigen expeditie met als doel de Zuidpool doorkruisen, faalde volledig. Totdat hij zijn doel bijstelde: “de hele bemanning veilig, lees levend, thuis brengen.”
Hoe dat precies ging. Dat vertel ik niet 😉. Het verhaal van Schackleton wordt zeer beeldend verteld door Esther Mollema. En als je zijn naam eenmaal kent, kan je ook los op YouTube (NHD 2019 Ernest Shackleton: Overcoming Adversity Through Great Leadership).
Waar ik jullie wel in wil meenemen, zijn de vijf pijnlessen die je in zijn verhaal kan herkennen. Of in ieder geval die ik in zijn verhaal hoor. Levenslessen die letterlijk de mensen in leven hebben gehouden. En die gezorgd hebben voor een waanzinnige verbinding in het team. Wat ervaren werd als de zwaarste tijd, werd op teruggeblikt als de beste tijd uit hun leven. Zijn boot heette trouwens de ‘Endurance’ (= uithoudingsvermogen). Voorbestemd?
1. Je doel of je route bijstellen, leidt tot (onverwacht) verlies
Shackleton had een plan bij vertrek. Oké, het was een gevaarlijk plan. Risicovol. Maar de route was helder. Een kleine expeditie zou met honden en op sledes de Zuidpool doorkruisen. En het schip, dat eromheen ging varen, kon hen weer oppikken. Maar het schip zonk. Dat was uiteraard niet het plan. Niet eens een van de scenario’s. Maar het werd een gegeven van waaruit het team verder moest kijken. En met de keuze te voet verder te gaan, kwam de onlosmakelijke vraag: “Wat nemen we mee, en wat laten we achter?” En echt voelbaar de vraag: “Wat doen we met de honden?”
2. Erkenning blijft soms uit, omdat we het op de verkeerde plek zoeken
Ken jij Shackleton? Ik had nog nooit van hem gehoord, totdat ik Esther hoorde spreken. Wat heb je bereikt als het resultaat de geschiedenisboeken niet in gaat? Er geen maatschappelijke, wereldwijde erkenning is? De pijn van uitblijvende erkenning is vast herkenbaar. Althans de erkenning vanuit een richting waaruit we hem hopen, verwachten, wensen. Net zoals geluk, zoeken we het dan in de hoek waar hij niet te krijgen is. Schrijnend. Maar onze les en kans zitten in het zoeken op andere plekken. Ook in dit geval kijken we verkeerd. Want zijn trouwste kameraad wilde naast hem begraven worden. Dichtbij hem zijn in leven en dood.
3. Breng het (uit)dragen van leiderschap in evenwicht met zelfzorg
Er moesten veel extreem uitdagende besluiten genomen worden. En het was van belang dat iedereen daarin meeging. Draagvlak dus! Shackleton deelde zijn dilemma’s, legde ze voor, gaf alle mensen de gelegenheid om zich uit te spreken. Hij kwam deze informatie ook halen. Deed regelmatig een ronde langs de tentjes (die niet zo veel voor stelde) om te vragen hoe het met iedereen ging. Met de duidelijke boodschap: “Morgen om 12 uur neem ik een besluit, tot die tijd hoor ik graag wat jullie willen.” Leiderschap voor het collectief. Eenzaam in de besluitvorming. En gelukkig was er één persoon die hem vroeg: “Hoe gaat het nu met jou?” Een levensles voor leiderschap in harde en uitdagende tijden. Stel jezelf de vraag: “Wie zorgt er nu voor mij?”
4. Houd de zure appels dichtbij
Er was een timmerman mee. Een belangrijke vakman. Maar ook de meest kritische, negatieve, zure in de ploeg. Dat was de persoon die de sfeer kon doen omslaan. En het was ook de persoon die zich wel uitsprak. En soms had hij gelijk. Om beide redenen hield Ernest hem dichtbij. Om te voorkomen dat het zuur zou gaan rotten en door zou slaan in het moraal. En om te luisteren naar de boodschap, de informatie in het gezeur, gezuur om zeker ook die informatie mee te nemen.
5. ‘Endure’ de trekkracht door pijn, risico’s, twijfels, …door reflectie
Waarom we zo veel van zijn reis weten? Omdat alle bemanningsleden, inclusief hijzelf, een dagboek bij moesten houden. Om stil te staan bij de dag en te reflecteren op het eigen gedrag. We reageren nu eenmaal heel primair, zeker als we moeten overleven. Terwijl dat juist de momenten zijn dat er allerlei krachten aan ons trekken. Reflectie en afstand nemen, helpt om je primaire reactie te parkeren.
Vijf lessen om zijn doel te behalen: iedereen levend en veilig thuis te brengen. Niet zonder pijn, want die was niet alleen onvermijdelijk, het was ook de lijm, de motor en de drijfveer, zowel voor Shackleton als zijn team. Daarnaast waren zijn besluitvaardigheid, innovatievermogen en veranderkracht letterlijk van levensbelang. Ik beschreef de link tussen deze kwaliteiten en effectief pijnmanagement al eens.
En mocht je nu de film (Shackleton Trailer (2002) – YouTube) gaan kijken, dan denk ik dat je net als ik vol schiet – spoiler alert – als Shackleton met een boot zijn achtergebleven mannen komt redden. En je zijn pijn ziet.
Omdat hij roept: “Are you all well?”
En vooral omdat je hem met zijn ogen ziet tellen of alle manschappen er nog zijn, levend en wel.
